En sık çocuklarda ve bayanlarda görülen anemi bir halk sıhhati sorunu olarak öne çıkıyor. Halsizlik, solgunluk, saç dökülmesi, “toprak yeme özlemi”, buz yeme isteği üzere belirtileri bulunan aneminin tedavi edilmesi ehemmiyet taşıyor. Aneminin yemek pişirme malzemeleriyle de bağlantılı olduğunu söyleyen Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Demir emilimini etkileyen birçok faktör kelam bahsidir. Alüminyum ve paslanmaz çelik tencereler demir emilimini azaltır. Bu tıp tencerelerde pişirilen et, yeşil yapraklı zerzevat üzere demir açısından güçlü besinlerin emilim oranı azalmaktadır. Bu nedenle yemeğin pişirildiği kaplara dikkat edilmelidir” ikazında bulundu.
“Anemi (kansızlık), kandaki eritrosit kitlesinin yahut kan hemoglobin ile hematokrit bedellerinin azalması olarak tanımlanır” diyen Medicana International İstanbul Hastanesi Hematoloji Kısmı’ndan Doç. Dr. Ömer Ekinci, halk sıhhati sorunu olarak bilinen anemi hakkında açıklamalarda bulundu. Ekinci, “Demir eksikliği ve buna bağlı gelişen demir eksikliği anemisi en sık görülen anemi çeşitlerinden biridir ve kıymetli halk sıhhati meselelerinin başında gelir. Temel olarak bedende bulunması gerekenden daha az ölçüde demirin oluşuyla karakterize, direkt yahut dolaylı olarak birçok sistemi etkileyen bir tablodur. Demir birçok organın fonksiyonlarını etkileyen sistemik bir tesire sahiptir. Gerek hücre içerisinde gerekse dolanımda bulunan demir içeren bileşimler fonksiyonlarını gereğince yapamadığında hücresel işlevlerde, büyümede, motor gelişimde, davranış ve bilişsel işlevlerde, fizikî kapasite ve işgücünde, immün sistemde, deri ve mukozalarda kıymetli değişiklikler olmaktadır” dedi.
BESLENME DEMİR EKSİKLİĞİNDE DEĞERLİ ROL OYNUYOR
Doç. Dr. Ekinci, “Demir eksikliğinin sebepleri çok değişken olabilmektedir. Temel nedenler; diyetle azalmış demir alımı, demir emiliminde azalma ve kan kaybıdır. Bilhassa yeni doğanlarda inek sütü kullanımı yetersiz demir içeriği nedeniyle diyete bağlı demir eksikliği anemisini oluşturur. Daha ileri çocukluk periyodunda de büyüme ve gelişme suratına karşın diyetle demir alımı az olabilmektedir. Mide ve ince bağırsak ile ilgili birçok hastalık demir emilimine bağlı anemiye örnek verilebilir” dedi.
MENS KANAMALARI DA ANEMİ SEBEBİ OLABİLİYOR
Kadınlarda mens kanamalarının da anemi sebebi olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Ekinci, “Kan kaybı nedenleri olarak; gastrointestinal kanaldan kayıp (yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsaklar), genitoüriner kanaldan kayıp (kadınlarda mens kanamaları, böbrek, üreter ve mesanenin inflamatuar hastalıkları, taş ve tümörlere bağlı kronik kan kaybı), kanama bozuklukları üzere bir ekip hematolojik hastalık tabanda gelişen kanamalara bağlı kan kaybı en sık görülen nedenlerdir. Gelişmiş ülkelerde diyetle alım kâfi olduğundan demir eksikliğinin sebebi ekseriyetle kan kaybı iken, gelişmekte olan ülkelerde ise yetersiz alım en sık sebebi oluşturmaktadır” tabirlerini kullandı.
TOPRAK YEME İSTEĞİ DEMİR EKSİKLİĞİNİ İŞARET EDEBİLİR
Doç. Dr. Ekinci, “Demir eksikliği anemisinin erken evrelerinde semptomlar (şikayetler) daha hafif görülürken, aneminin şiddeti arttıkça semptomlar barizleşir. En sık görülen semptomlar solukluk, halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, çarpıntı, nefes darlığı, baş ağrısı, antrenman intoleransı, depresyon, huzursuz ayak sendromu, tırnaklarda değişiklikler, saç dökülmesi, ağız kenarı ve lisanda çatlaklar, yutma zahmeti, pika olarak tanımlanan “toprak yeme özlemi”, buz yeme ve çocuklarda nörogelişimsel gecikme sayılabilir. Demir eksikliği anemisini tanısı çarçabuk konulabilir. Tam kan sayımı, periferik kan yayması incelemesi, serum demir parametreleri) ve biyokimyasal testler teşhiste kullanılmaktadır. Demir parametreleri teşhiste, ayırıcı teşhiste ve eksikliğin derinliğini göstermede yol göstericidir. Birtakım olgularında teşhis koymak kolay olsa da bilhassa iltihap parametrelerinin de arttığı az sayıdaki hastalarda ayırıcı teşhiste zorluk yaşanabilir ve tedaviden tanıya gidilmesi kelam konusu olabilir” diye konuştu.
ALÜMİNYUM VE PASLANMAZ ÇELİK TENCERELER DEMİR EMİLİMİNİ AZALTIR
Yemek pişirilen tencerelerinin kansızlığa tesir edebileceğini söyleyen Doç. Dr. Ekinci, “Demir emilimini etkileyen birçok faktör kelam mevzusudur. Alüminyum ve paslanmaz çelik tencereler demir emilimini azaltır. Bu tıp tencerelerde pişirilen et, yeşil yapraklı zerzevat üzere demir açısından varlıklı besinlerin emilim oranı azalmaktadır. Bu nedenle yemeğin pişirildiği kaplara dikkat edilmelidir. Kalsiyum da değerli bir molekül olup, diyetteki kalsiyum oranı artıkça demir emilimi azalmaktadır. Ayrıyeten çay, kahve ve kakao da içerdikleri tannik asit münasebetiyle demir emilimini azaltmaktadır. Demir istikametinden varlıklı bir yemekten iki saat evvel yahut sonra çay ve kahve tüketilmemesi daha sağlıklı olacaktır. Çay ile kahve kıyaslandığında çay daha çok demir emilimini azaltabilmektedir. Sonuç olarak; demir eksiliği anemisi Dünya popülasyonunun yaklaşık %12’sini etkilemektedir. Bilhassa az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki üreme çağındaki bayanlar ve çocuklar temel etkilenen popülasyonu oluşturmaktadır. Ülkemizde tarama programları, gebelik öncesi ve sonrası takipler ve erken çocukluk çağında demir replasmanı stratejileri sayesinde bu tablo daha az görülmeye başlamıştır” dedi.