Chloe Xiang
Dünya genelinde okyanuslarının asitlenmesi -kelimenin tam manasıyla, daha asidik bir hale gelmesi- bilim insanlarınca yakından takip edilen bir eğilim. Nitekim de asitlenme doğal ömrü öldürür ve geçmişte Dünya’da yaşanan kitlesel yok oluşlarda rol oynamıştır. Bilim insanları sonuçlandırdıkları yeni bir araştırmada, batı Arktik Okyanusu’nda gözlemlenen asitlenmenin iklim değişikliği yüzünden öbür okyanuslardan üç ilâ dört kat daha yüksek bir oranda gerçekleştiğini keşfettiler; bu, global okyanuslar açısından da sorun yaratabilecek bir bulgu.
KÜRESEL SOY TÜKENİŞLERİNE YOL AÇABİLİR
Araştırma, Arktik Okyanusu’ndaki asitlenme seviyesinin, iklim değişikliği nedeniyle yaşanan deniz buzu kaybının süratiyle kontaklı olduğunu ortaya çıkardı. Arktik Okyanusu’nda hızlı biçimde eriyen deniz buzu, suların atmosferin tesirlerine daha fazla maruz kalmasına yol açar ve hâl böyleyken havadaki artan karbondioksit düzeylerini daha kolay emer ve bu durum asitlenmeye sebep olur. Bilim insanları, deniz buzunun şu anki suratında erimeyi sürdürmesi halinde, önümüzdeki birkaç on yıl içinde Arktik Okyanusu’nda deniz buzu kalmayıncaya dek okyanustaki süratli asitlenmenin gitgide ağırlaşacağını belirtiyorlar.
Karbondioksit deniz suyunda çözündüğü vakit, hidrojen ve bikarbonat iyonlarına ayrışarak karbonik asit haline gelir. Fazladan hidrojen iyonlarının eklenmesi, okyanustaki pH düzeyini düşürür, bu durum ise suyun daha asidik hale gelmesi ve aside hassas organizmalara ziyan vermesi manasına gelir. Bikarbonat iyonlarında gerçekleşen artış, suda bulunan karbonat ölçüsünü azaltır, bu ise dış iskeletleri bileşik haldeki kalsiyum ve karbonattan oluşan mercan gibisi deniz organizmalarını olumsuz tarafta tesirler.
Asitlenme, mercan resiflerinin zayıflamasının yanı sıra Pasifik’te yaşayan deniz salyangozlarını öldürüyor ve (Dünya’da birkaç kere yaşandığı bilinen) ‘Büyük Tükeniş’ diye isimlendirilen gezegen tarihindeki en büyük yok oluş olayı da muhtemelen okyanusun asitlenmesinden dolayı gerçekleşmişti.
KUZEY KUTBU’NDAN ÖTEKİ OKYANUSLARA YAYILIYOR
Delaware Üniversitesi’nde vazifeli Dünya, Okyanus ve Etraf Araştırmaları Kısmı Lideri Wei-Jun Cai ve Çin’deki Üçüncü Oşinografi Enstitüsü’nde profesör olan Liqi Chen tarafından gerçekleştirilen yeni araştırma, 1994 ve 2020 ortasında ölçülen oranları kullanarak, asitlenmenin özellikle Kuzey Kutbu’nun ekosistemi üzerinde yarattığı olumsuz tesir üzerine odaklanıyor.
Cai, Motherboard isimli dergiyle yaptığı söyleşide, “Okyanustaki asitlenme, bu durumun karbonat oluşturan organizmalar üzerinde yarattığından daha fazla tesire sahip” diyor: “Ekosistemde etkilenecek pek çok kimyasal süreç kelam konusu.” Örnek olarak, birtakım zehirli ve az ölçüde bulunan metallerin daha düşük bir pH düzeyinde daha yaygın hale gelebileceğini vurguluyor.
Cai, “Yaptığımız araştırma, insanların biyolojik sistem üzerinde tesiri olan Arktik asitlenmesini nitekim de izlemesi gerektiğine (somut gerçeğe) dikkat çekecek” diyor.
Suları hem Pasifik hem de Atlantik okyanuslarına aktığı için, Arktik Okyanusu’nda yaşanan hızlı asitlenmesinin sonuçları global bağlamda da hissedilecek. Kuzey Kutbu’nun orantısız derecede yüksek bir düzeyde asitlenmesi, karbondioksitin büyük ihtimalle emsal bir yazgıyla karşı karşıya kalacak öbür okyanuslarımızın tamamında yarattığı tesirin artmasına da neden oluyor.
Cai’nin aktardığı kadarıyla, Kuzey Kutbu’nda görülen süratli asitlenme oranı “gelecekte, daha düşük enlemlerde bulunan okyanuslara neler olabileceğini gözler önüne seriyor.”
ÖNLEMENİN YOLLARI BELLİ
Araştırmanın ortak muharrirleri, ilkbaharda okyanus buzu erimeye başladığı vakit buzun altındaki karbondioksitin atmosferdeki ölçüden daha düşük olduğunu bulmalarının akabinde, deniz buzundaki kaybın asitlenme olayında oynadığı rolü keşfettiler. Öte yandan, yaz aylarında buzlar büsbütün eridiğinde, yüzey sularında bulunan karbondioksit ölçüsü neredeyse atmosferdeki ölçüye eşit hale geliyor. Bu durum, suda bulunan karbondioksitteki artışın, buz, su ile atmosfer ortasında bir bariyer oluşturamadığı vakit meydana geldiğini ortaya koyuyor. Okyanus suyuyla karışan buzdan salınan tatlı su, deniz suyunun alkalinitesini de azaltır ve bu, suyun asitlenmeye karşı koyma kabiliyetini sağlar.
Cai, Motherboard’a verdiği demeçte, bilhassa de “insanlarca gerçekleştirilen fosil yakıt kullanımı, ormansızlaştırma ve çimento üretimine” değinerek, buzullardaki erime ve sudaki asitlenme oranlarına istikamet veren faktörün, insan tesiri olduğunu vurguluyor.
Cai, “Nihai tahlil, fosil yakıtları atmosferden temizlemek, salımları azaltmak ve ayrıyeten CO2 aktivitesini atmosferden uzaklaştırmaya çalışmak olacaktır” diyor. Bunu gerçekleştirmenin yollarından birinin, ağaçlandırma, toprakta karbon tutma ve deniz yosunu tarımı üzere okyanus tabanlı Karbondioksit Arındırma (CDR) olduğunu lisana getiriyor. Ne var ki CDR, fosil yakıtları ya da endüstriyel salımları direkt doğruya ele almıyor.
“Kuzey Kutbu’nda yaşanan ısınma suratı global ortalamanın iki katı; bundan dolayı, erimenin çok dramatik olduğunu ve asitlenme oranının buz erime suratı tarafından ziyadesiyle yönlendirildiğini görüyoruz. Velhasıl, global ısınmayı azaltmak, CO2 salımlarını azaltmak, izlememiz gereken yol üzere görünüyor” diyor.
Yazının yepyenisi vice.com sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)