Hepiniz bilirsiniz…
Anadolu Sigorta’nın 1924 Erzurum sarsıntısı ile başlayan kuruluş öyküsünün Atatürk’le anlatıldığı o hüzünlü reklam sinemasından bahsediyorum.
Hani… Ağlayan bir bebek!
Çaresizlik…
Yıkık –dökük, virane Erzurum sokakları…
Ve harabelerin ortasında bölgeyi ziyaret eden Atatürk ile bir depremzedenin temsili konuşmasını…
Evlatlarının hepsini vatan uğruna şehit vermiş adam Atatürk’ün “Devlet sana yardıma geldi ne istersin devletinden?” sorusuna: -“Bir şey istemeyiz Paşam; biz yedi düvelle harb etmiş, koca memleketi yine kurmuşuz… O bize yeter!”dediğinde;
“ Üzülme dayı bu halin devasına bakacağız!” demişti Atatürk.
Peki, sonrasında neler oldu?
Yazalım…
225 BÜYÜK DEPREM
Sır değil…
Deprem kuşağındayız…
Ve… Türkiye’nin en tehlikeli bölgeleri kıyılar, Bolu, Amasya, Tokat, Erzincan ve Hatay’dan başlayan ve Malatya, Bingöl üzerinden de Erzurum’a kadar uzanan kadim topraklar…
Sadece 1900-2012 yılları ortasında Türkiye’de tam 225 büyük zelzele meydana geldi!
86 bin 644 insan hayatını kaybetti; 566 bin yıkık ve ağır hasarlı konut tespit edildi resmi bilgilere nazaran…
Maalesef… 20’inci yüzyılda dünyada gerçekleşen 31 büyük sarsıntıdan ikisi Türkiye’de gerçekleşti…
Gölcük ve Erzincan sarsıntıları…
Ya Erzurum?
1900-2014 yılları ortasında yüksek ölçekli on altı sarsıntı gerçekleşti.
ERZURUM SARSINTISI VE ATATÜRK
Bunlardan biri de 13 Eylül 1924’de gerçekleşen Erzurum Sarsıntısıydı…
Pasinler, Horasan ve Aras etrafında meydana geldi.
Erzurum merkez, Pasinler, Narman, Hınıs, Tortum, Sarıkamış ve Ardahan etraflarını etkiledi.
Sarsıntı uzundu; neredeyse bir dakika kadar sürdü…
Ve… Sarsıntı 6.9 şiddetindeydi.
310 kişi hayatını kaybetti, yıkılan-hasarlı bina sayısı ise 4 bin 300’dü.
O sırada Atatürk yurt seyahatindeydi ve yarıda kesip Erzurum’da gitti.
İlk kelamı neydi dersiniz?
“Felaket başa gelmeden önce önleyici ve esirgeyici önlemleri düşünmek lazımdır, geldikten sonra dövünmenin faydası yoktur”
HAREKET-İ ARZ FELAKETZADEGANI KOMİSYONU
Neler yaptığını yazalım…
Depremzedeler için kurulan “Hareket-i Arz Felaketzadeganı Komisyonu” ile toplantı sonrası birinci bağışı Atatürk yaptı… On bin lira bağışladı, milletvekilleri ise üçer bin lira.
Ve… Atatürk Hasankale’den başlayıp tüm köyleri tek tek dolaştı: Köprüköy, Yağan, Mendivan, Döllek, Komasur, Emrekum vs.
Sonra Sarıkamış ve Kars’a gitti…
Ve tekrar Erzurum’a dönüp yardım çalışmalarını yerinde gözlemledi…
Bir konuşması meşhurdur; Erzurum’a gelirken yol durumunu şahsen gördüğünü, bu uygunsuz durumların asla kâfi görülemeyeceğini ve doğuyu öteki bölgelere başlayacak bir demiryolu çizgisinin Erzurum’a kadar getirileceğinin kelamını verdi.
Memleketin doğusu ve batısını kesinlikle birleştireceğiz dedi.
SAVAŞTAN YENİ ÇIKMIŞ DEVLET NE YAPTI?
Zor vakitler…
Savaştan yeni çıkılmış…
Ama… Meclis kararıyla, Devlet bütçesinden depremzedeler için 50.000 liralık bir ödenek ayrıldı. Çabucak yürürlüğe girdi ve Erzurum’da sarsıntıdan ziyan gören konutların tamir ettirilebilmesi için nakdi yardımlara başlandı.
Sadece Erzurum değil elbette; Kars, Sarıkamış ve Ardahan halkına da maddi yardım yapılması kararlaştırıldı…
Hasar çoktu para yetmedi…
Bu kere ikinci bir meclis kararı daha çıktı… Hanelerini yapacak imkanı olmayan 12 köye de ek ödenek.
Bitmedi…
Vali Zühtü Beyefendi başkanlığında Erzurum Felaketzedeganı Kurulu kuruldu.
Kış kapıdaydı…
Vakit dardı…
9.KOLORDUNUN GÖREVİ
Malzeme yoktu… Fakat deva yok değildi!
Kereste ve tahtaları 9.Kolordu Komutanlığı buyruğundaki Şark Şimendiferleri Sarıkamış Ormanlarından sağladı…
Hatta… Oltu, Trabzon ve Gümüşhane’den de tahtalar temin edildi.
Hem beşerler için sığınacak mesken hem de hayvanlar için barınaklar yapıldı…
Ayrıca… Bin kişilik askeri bir kuvvet ile 3 istihkâm bölüğü “Erzurum Hareketi Arz Felaketzedeganı Komisyonu” buyruğuna verildi.
İlçelerde alt komite kurulmasını, askeri ve mülki araçların depremzedelere yardım edeceklerini ve halkın açıkta kalan tahıl eserlerinin hükümetçe korunacağı üzere hususları içeren dokuz unsurluk bir kararname hazırlandı.
Ziraat Bankası’nın tüm şubeleri verilecek olan yardımları fiyatsız olarak kabul edip bölgeye ulaştırmakla vazifeliydi.
Depremzede çiftçilere iki yıl periyodik kredi imkânı sağlandı; borç ödeme günü gelen çiftçilerin borçlarını ertelendi…
Hilal-i Ahmer Cemiyeti yani Türk Kızılay’ı zelzeleden çabucak sonra bölgeye bin adet battaniye, çadır, çamaşır, çorap, ilaç ve tıbbi gereç gönderdi. Türk Kızılay’ının 1924 yılında Erzurumlu depremzedelere yardım ölçüsü 20.000 liraydı…
Bir devasına bakacağız diye kelam vermişti ya Atatürk tekrar onun kelamıyla bitireyim:
“Felaket başa gelmeden önce önleyici ve hami önlemleri düşünmek lazımdır, geldikten sonra dövünmenin faydası yoktur”
İlknur Altıntaş
Odatv.com