Ülkece güç bir vakitten geçiyoruz. Yetişkin olarak dahi zorlandığımız bu süreçte uyumlanma sürecimizde bizler de zorlanırken çocuklarımızı nasıl koruyabilir ve yardımcı olabiliriz?
Travma; afet, şiddet, terör üzere olağandışı olaylardan kaynaklanabilir.
Çocuklar da hem bu olayları deneyimleyen hem de şahit olan tarafta olabilir. Ama çocuklar tabiatları gereği hem kırılganlardır hem de yeni gelişen durumlara karşı esneme kapasiteleri yüksektir. Bir çocuğun yaşadığı olayları atlatıp atlatamayacağı çocuğun yaşına, durumun içeriğine, şiddet ve yoğunluğuna nazaran değişiklik gösterir.
Çocuklarda 8 yaşa kadar “soyut dönem” gelişmediği için olaylar ortasındaki neden sonuç irtibatını kurmakta zorlanırlar. Ve etraflarında gelişen olaylara “kendilerinin neden olmuş olabileceklerini” düşünürler. Bu nedenle sarsıntı, afet üzere olayların kendileri ile ilgili olmadığının açıklanması değerlidir.
Birçok yetişkin çocukların küçükken yaşayabileceği travmatik olayları çocukların hatırlamadığına, yaşlarının küçük olmasından ötürü da etkilenmeyeceklerine inanırlar. Fakat vücut ve zihin kayıt fiyat. Çocuk yalnızca kendisini tabir edebileceği lisan kapasitesi gelişmediği için yaşadığı hisleri anlatamaz. Çocukların travmaya maruz kaldıkları yaş ne kadar küçükse, travmanın gelecekte onları etkileme ihtimali de artacaktır.
Çocuğunuz travmaya maruz kalmış ise çocuklarınızda görülebilecek kimi davranışlar:
– Anne babadan ayrılmakta zorlanmazken anne babaya daha çok yaklaşma isteği
– Farklı uyuyabiliyorken yalnız uyumakta zorlanma
– Olağan vakitlerde öfkelenmeyeceği şeylere şiddetli yansılar gösterme
– Daha çok ağlama, öfke nöbetleri
– Birden çok fazla gülmeye başlama
– Uyumakta zorlanma
– Yemek yemede olağana nazaran daha çok zorlanma
– Oyun içerisinde şahit olduğu bir olay varsa daha çok tekrar etme (defalarca kuleler yapıp yıkma gibi).
Çocuk daha küçük bir yaşta ise;
– Tuvalete gitmede düşünce yaşamazken altına kaçırması
– Parmak emmezken parmak emmeye başlaması
– Karanlıktan korkması
– Kekelemesi yahut konuşmayı kesmesi
Travma sonrası gerilim semptomları
– Kaçınma (Olaya dair konuşmalar duyduğunda yüksek sesle bastırma, mevzuyu değiştirme, ağlama.)
– Oyun oynamada isteksizlik,
– Olağan gelişimsel marifetleri yapamama (Tek başına yiyememeye, giyememeye başlama gibi),
– Fizikî semptomlar (Karın ağrısı, baş ağrısı vb.),
– Yaşanan olayla direkt bağı olmayan endişeler geliştirme.
Neler yapılabilir?
– Çocuk bahis hakkında konuşmak istemiyorsa zorlamayın.
– Konuşmaya muhtaçlık duyduğunda kısa ancak onun algılayabileceği ölçüde gerçek bilgiler verin.
– Palavra söylemekten kaçının, bilmiyorum bu hakkında bilgi alır almaz sana haber vereceğim deyin. (Bu sırada bir uzmana danışın).
– ‘’Bir şey yok’’, ‘’bunda ağlanacak bir şey yok’’, ‘’ağlama’’, ‘’bebek üzere davranma’’, ‘’bak ‘’x, şahsı senin üzere davranmıyor’’, ‘’abartma, herkes birebir şeyi yaşıyor’’ üzere cümlelerden kaçının.
– Çocuğa isterse sarılabileceğiniz teklifini sunun, lakin ısrar etmeyin.
– Çocuk size dokunmak, temas etmek istiyorsa, o teması kesene kadar sürdürün.
– Çocuğun kendisini söz edebilmesi için his çalışmaları yapın.
– Bol bol oyun oynayın, oyunu çocuğun yönetmesine müsaade verin.
Deprem’i deneyimleyen yahut şahit olan çocuklarda duyu farkındalığı nasıl çalışılır?
Nefes Antrenmanı:
Travmatik durumlarda nefes alıp verme rutininde değişiklikler olur. Tasa daha kısa müddetli nefes almaya dönüşür. Bu durum da daha çok tasaya yol açar. Bu tip durumlarda çocuklarla nefes çalışmaları yapmak hem size hem çocuğunuza düzgün gelebilir. Çocuklarla nefes çalışmak çocuğunuz için ilgi alımlı olmaz ise, kimi metaforlar kullanabilirsiniz. Bir balonu şişirmek, balon köpükleri burundan üfleyerek patlatmaya çalışmak formunda olabilir.
Duyu oyunları oynamak:
Bir kaba farklı doku, boyut ve formlarda objeler koyarak çocuklarınızın gözleri kapalı olarak bunların ne olduklarını iddia etmelerini isteyebilirsiniz. (pamuk, kumaş, sünger, likit sıvı gibi). Ve bu dokunduğu objelerin onda ne üzere hisler uyandırdığını anlatmasını isteyebilirsiniz. (sert, yumuşak, sıcak, soğuk, rahatsız edici, gıdıklayıcı).
Parmak boyaları, oyun hamurları ve kinetik kum:
Boyalar, oyun hamurları ve kinetik kumlar yapıları gereği daha akışkan olduğu için çocukların tabir etmekte zorlandığı hislerini dışarıya aktarabilmelerini kolaylaştıracağı için güzel gelecektir.