Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğr. Gör. Tarkan Varlıklı, 5,3 milyon kişiyi kapsayan ve kamu çalışanları açısından ıslahat niteliğindeki 3600 ek gösterge düzenlemesine ait bir yazı kaleme aldı. Güçlü, 3600 ek gösterge düzenlemesinin ayrıntılarını paylaşarak, “Bundan sonra çalışanlara ve emeklilere yapılacak artırımlar, EYT problemi ve öteki çalışma hayatı problemleri tartışılacak” tabirlerini kullandı.
İşte Tarkan Zengin’in o yazısı:
En son ek gösterge düzenlemesi 1994 yılında yapılmıştı. 28 yıl sonra çok daha geniş ve tüm kamu görevlilerini ilgilendiren bir düzenleme yapılmış olması çok değerlidir. Ek gösterge çalışması, faal çalışan memurlar ile memur emeklilerinden toplamda 5,3 milyonu kapsıyor. Çalışma hayatının en temel sıkıntıları beklentilerin çokluğuna karşın sırayla tahlile kavuşturuluyor. Kamu çalışanları açısından ıslahat niteliğindeki ek gösterge düzenlemesinden sonra kamuda kontratlı işçiye takım verilmesine ait çalışmalar yakında başlayacak. Sonra da çalışanlara ve emeklilere yapılacak artırımlar, EYT problemi ve öbür çalışma hayatı problemleri tartışılacak.
Milyonlarca kamu vazifelisi açısından merakla beklenen ek gösterge çalışmasının satır başları Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 6 Haziran 2022 tarihinde kamuoyuna açıklandı. Ek gösterge sorunu birebir vakitte çok teknik bir bahis olduğu için Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı da biraz daha detaylı açıklamayı 7 Haziran 2022 tarihinde yaptı. Bu açıklamalara karşın birtakım bahislerde farklı yorumlar yapıldığı için muallakta kalan kimi konular da var. Ek gösterge çalışmasına ait yasa taslağı TBMM’ye sevk edildiğinde muallakta olan konular açıklığa kavuşacaktır. Ek gösterge çalışmalarında kelam verilen dört meslek kümesinin (polisler, öğretmenler, hemşireler ve din görevlileri) 3600 ek göstergeye kavuşması, her kamu görevlisine 600 ek gösterge verilmesi ve kimilerine da 800 ek gösterge verilmesi memurlar açısından kıymetli bir gelişmedir. En son ek gösterge düzenlemesi 1994 yılında yapılmıştı. 28 yıl sonra çok daha geniş ve tüm kamu görevlilerini ilgilendiren bir düzenleme yapılmış olması da çok kıymetlidir. Ek gösterge çalışması, faal çalışan memurlar ile memur emeklilerinden toplamda 5,3 milyonu kapsamaktadır. Diğer düzenlemelerde olduğu üzere burada da kimi kamu vazifelilerinin beklentileri devam etmektedir.
DÜZENLEME NEDEN YAPILDI?
Cumhurbaşkanımız Erdoğan, 2018 yılında belirli mesleklere 3600 ek gösterge verileceğini söz etmişti. Bu bahiste kamu vazifelilerinin ve sendikaların talepleri vardı. Açıklanan meslekler dışındaki kamu vazifelilerinin kapsamın genişletilmesine ait beklentileri vardı. 2021 yılının Ağustos ayında bağıtlanan 6. Devir Toplu Sözleşme’nin genele yönelik kısmında “Ek Gösterge Çalışması” başlıklı hususa yer verilmişti. Buna nazaran “Kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alınarak 3600 ek gösterge düzenlemesi dahil olmak üzere ek göstergelere ait çalışma, yetkili konfederasyonun katkı ve iştirakiyle 2022 yılı içerisinde tamamlanacaktır” hususunda çalışmanın 2022 yılı içerisinde nihayete erdirileceği belirtilmişti. Yetkili konfederasyon Memur-Sen ve 11 hizmet kolunun yetkili sendikalarının iştirakleriyle Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı ile toplantılar yapıldı. Ve nihayet çalışma Cumhurbaşkanımız tarafından kamuoyu ile paylaşıldı.
Ek gösterge memurların çalışırken aldıkları maaşların, emekli maaşlarının ve ikramiyelerinin hesaplanmasında uygulanan bir hesaplama metodudur. Memurların, takım unvanı ve derecesi, hizmet sınıfı, misyonun değeri ve eğitim durumu temel alınarak belirlenmesidir ek gösterge sistemi. Ek göstergelerde artış yapmak etkin çalışan memurların maaşlarını artırmaktan çok emekli maaşlarını artıran bir sistem olduğu için, düzenlemeden kamu vazifelilerinin temel beklentileri emekli maaşlarının ve ikramiyelerin artırılmasıydı.
KİMLER NE HALDE YARARLANACAK?
Tüm memurlara 600 ek gösterge verilecek. Daha evvel hiç göstergesi olmayan yardımcı hizmetler sınıfında olan kamu görevlilerine birinci kez ek gösterge verildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın daha evvel kelam verdiği öğretmenler, polisler, din vazifelileri ve hemşireler üzere 4 meslek kümesine 3600 ek gösterge verilecek. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın yaptığı açıklamaya nazaran tüm öğretmenlerin, 2 yıl ve üzeri yükseköğrenim mezunu polislerin, alan sınırlaması olmaksızın 4 yıllık yükseköğrenim mezunu sıhhat çalışanları ile din vazifelilerinin ek göstergeleri 3600’e yükseltilecek. Ayrıca bu meslek kümelerine ilaveten avukat, vilayet müdürü, ilçe müftüsü, bekçi, uzman erbaş/jandarma, matematikçi, istatistikçi üzere 3000 ek göstergeli tüm kamu vazifelilerinin ve yüksek yargıdaki müdürlerin de ek göstergeleri 3600’e çıkarılacak. Kimi kamu vazifelilerinin ek göstergeleri ise 800 puan artırılacak. Buna nazaran genel müdür yardımcılarının ek göstergeleri 3600’den 4400’e, şube müdürü ve ilçe müdürü düzeyindeki yöneticilerin ek göstergeleri de 2200’den 3000’e çıkarılacak.
Düzenleme kapsamında emekli maaşları ve ikramiyeleri bakımından en yüksek artışın olduğu kesim ek göstergeleri 3600’e çıkarılanlar oldu. Hizmet mühletlerine nazaran değişmekle birlikte 30 yıllık hizmeti olan bir memurun ek göstergesinin 3600’e çıkmasıyla emekli maaşlarında ve ikramiyelerinde yüzde 21,9 ile yüzde 24,7 oranında artış olacaktır. Buna nazaran 30 yıllık hizmeti olan bir memurun emekli aylığında 1234 TL ile 1391 TL, emekli ikramiyesinde ise 44.500 TL ile 50.150 TL ortasında bir artış olacak. Bu sayılar bugünkü şimdiki maaş ve ikramiyeler üzerinden hesaplanmaktadır. Düzenlemenin yürürlük tarihinin Ocak 2023 olduğu düşünülürse bu artışların Temmuz 2022 ve Ocak 2023 memur maaş artırımları oranında artacağı da hesaba katılmalıdır. 600 ek gösterge artışı genel olarak çalışan memurun maaşında 119,01 TL, emekli maaşlarında 117,54 TL artışa neden olacaktır. 3600 ek gösterge tazminat yansıtma oranlarında kıymetli bir artışa neden olduğu için emekli maaşlarında ve ikramiyelerinde yüksek bir artışa neden olmaktadır. 2200’den yahut 3000’den, 3600 ek göstergeye çıkan kamu vazifelilerinin tazminat yansıtma oranları yüzde 85’ten yüzde 145’e çıkıyor. Hasebiyle buradaki 60 puanlık artış nedeniyle emekli maaş ve ikramiyeleri yüzde 21,9 ile yüzde 24,7 oranında artıyor.
EMEKLİLER DE YARARLANACAK MI?
Ek gösterge artışları mevcut durumda emekli olan kamu görevlilerine, vefat etmişlerse mevt aylığı alan yakınlarına da yansıyacak. Münasebetiyle onlarında emekli maaşlarında artış olacaktır.
Ekim 2008 sonrasında birinci sefer kamu vazifesine atananların emeklilik hakları 5510 sayılı kanuna nazaran, öncesinde atananların emeklilik hakları ise 5434 sayılı kanuna nazaran belirlenmektedir. Emeklilikte 5434 sayılı kanuna tabi olanlar açısından emekli aylıklarında belirtilen artışlar olacaktır. 5510 sayılı kanuna nazaran emekli olacak kamu görevlisinin (30 yıl kamu hizmeti yapacağı varsayılırsa en erken emeklilik tarihi 2038 yılı olacaktır) emekli aylığı fiyatının belirlenmesinde memuriyet hayatı boyunca ödediği primler tesirlidir. Bu nedenle 2008 sonrası memuriyete başlayanlar açısından ek göstergelerdeki artış, emekli aylıklarında çok daha hudutlu bir artış sağlayacaktır. Memuriyete 2008 öncesi yahut sonrası başlamak emekli ikramiyeleri açısından ise bir farklılık oluşturmuyor. Zira emekli ikramiyelerinin hesaplanmasında temel alınan ödeme ögeleri her iki kesim için de birebirdir.
İKRAMİYE ARTIŞLARI
Henüz taslak metin TBMM’ye sevk edilmedi. Fakat yapılan açıklamalar çerçevesinde TBMM basamağında kıymetlendirilmek üzere kamu vazifelileri kimi beklentilerini söz etmek gerekir. Ek gösterge artışlarıyla birlikte Memur-Sen Genel Lideri Ali Yalçın’ın teklif ettiği tazminat yansıtma oranlarında yapılacak artış emekli maaşlarını ve ikramiyelerini artıracaktır. 5434 sayılı kanuna nazaran Tazminat Yansıtma Oranları, ek göstergesi 2200 den az olan memurlar için yüzde 55, 2200-3600 aralığında olanlar için yüzde 85, 3600-4800 aralığında olanlar için yüzde 145, 4800-6400 aralığında olanlar için yüzde 165, 6400-7600 aralığında olanlar için yüzde 195, 7600-8400 aralığında olanlar için yüzde 215, 8400’den fazla olan memurlar için yüzde 255 olarak belirlenmiştir. Bilhassa 2200 ek gösterge ile 3600’e kadar olan kümeler ortasında yeni tazminat yansıtma oranlarının düzenlenmesi 3600 ek gösterge alamayan memurların da emekli maaşlarında ve ikramiyelerinde artış sağlayacaktır.
Mesela ek göstergesi bulunmayan Yardımcı Hizmetler Sınıfı çalışanlarına verilecek 600 puan ek gösterge emekli aylıklarında 117,54 TL artış sağlayacaktır. Bu kümenin bulunduğu tazminat yansıtma oranı yüzde 55’tir. Burada yapılacak 10 puanlık artış bu gruptakilerin emekli aylıklarını 178,94 TL, 20 puanlık artış ise 357,88 TL artıracaktır.
Statüler ortası farklılaşmayı koruyan ve hiyerarşik tertibi bozmayan bir düzenleme için tüm kamu görevlilerine ek 600 ek gösterge verilmesi çok yerinde bir uygulamadır. Lakin 2200 ek göstergeye sahip şube müdürlerinin 3000 ek göstergeye yükseltilmesi bu duruma karşıtlık oluşturmuştur. Zira Şube Müdürünün ek göstergesi 3000’e çıkarılmasına karşın, ona bağlı olarak çalışan bir mühendisin ek göstergesi 4200’e çıkarılmıştır. Ayrıyeten Valiliklerde müdür olarak misyon yapanların da bu mevzuda beklentileri vardır.
Mevcut durumda 1500 ek göstergeye sahip kamu vazifelileri 2100 ek göstergeye yükseltildi. Bu durumda olanlara ek olarak 100 puan daha artış yapılırsa, ek göstergeleri 2200’e çıkacaktır. Ek göstergeleri 2200 olan memurların tazminat yansıtma oranları yüzde 55’ten yüzde 85’e yükseleceğinden ötürü emekli aylıkları yaklaşık olarak 536 TL artacaktır. Dört meslek kümesi dışında birinci dereceye gelebilme imkânı bulunan örneğin genel yönetim hizmetler sınıfında bulunanların da 3600 ek gösterge talepleri devam ediyor.
Çalışma hayatının en temel meseleleri beklentilere karşın sırayla tahlile kavuşturuluyor. Kamu çalışanları açısından ıslahat niteliğindeki ek gösterge düzenlemesinden sonra kamuda kontratlı çalışana takım verilmesine ait çalışmalar yakında başlayacak. Sonra da çalışanlara ve emeklilere yapılacak artırımlar, EYT sıkıntısı ve öteki çalışma hayatı sorunları tartışılacak.