Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenen ve belli bir depozito bedeli alınarak piyasaya sürülen eserlerin tüketilmesi sonrasında iade alınması ve depozito bedelinin geri ödenmesine dayanan Depozito İdare Sistemi’nin gelecek yılın sonuna kadar 7 bin noktada hayata geçirilmesi planlanıyor.
Çalışmaları Türkiye Etraf Ajansı tarafından yürütülen ve depozito iade sistemi olarak da bilinen uygulamayla Türkiye’de cam, plastik, ve alüminyum üzere yıllık tüketilen 20 milyar adet içecek ambalajının tamamının dönüştürülmesi hedefleniyor.
Depozito İdare Sistemi’nin hayata geçirilmesiyle 37 bin ton sera gazı azalımı sağlanması hedeflenirken, güçten 1,3 milyar kWh, petrolden 3,6 milyon varil tasarruf edilmesi bekleniyor. Sistemin ülkeye 20 yılda 100 milyar liralık ekonomik yarar sağlaması ve 20 bin istihdam oluşturması öngörülüyor.
Sıfır Atık Projesi çatısı altında uygulanan tüm çalışmalarla 2017 yılında yüzde 13 olan geri kazanım oranı yüzde 27,2’ye çıkarılırken, 2023’te bu oranın yüzde 35’e, 2035’te ise yüzde 60’a yükseltilmesi hedefleniyor.
Plastik ve geri dönüşüm bölümünün temsilcileri, AA muhabirine yaptıkları açıklamada, Depozito İdare Sistemi’ne ait değerlendirmelerde bulundu.
“Hem etraf hem de endüstrici kazanacak”
Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Lideri Yavuz Eroğlu, plastik, cam, metal-alüminyum ve karton atıkların çöpe değil, geri dönüşüme gitmesini sağlayacak sistemin gelecek yıl devreye gireceğini belirterek, “Çevresel problemleri azaltması beklenen Depozito İdare Sistemi’nin geri dönüşüm kesimindeki yatırımları hızlandırması bekleniyor.” dedi.
Sistemin çevreyi korurken iktisada katkı sağlayacağını lisana getiren Eroğlu, başarılı olunması halinde Türkiye’de her yıl 1,2 milyon ton ek atığın oluşmasının önüne geçileceğini vurguladı.
Eroğlu, depozito iade sistemiyle tüketicinin geri dönüşüme teşvik edileceğini, tüketicilerin eserleri satın alırken depozito iade bedelini de satış noktasına ödeyeceğini kaydederek, vatandaşın depozito için ödediği fiyatı belirlenen iade noktalarından atığı götürünce alabileceğini anlattı.
Depozito sistemiyle tüketici için nakdî paha tabir edecek atıkların, etrafa çöp olarak atılmayıp toplama merkezlerine götürülüp ham hususa dönüştürülebileceğini aktaran Eroğlu, “Hem etraf korunacak hem de endüstrici ve ülke kazanacak. Depozito uygulaması, pak ve geri dönüşüme uygun ham husus elde edilmesine imkan sağlayarak bölümün gelişimini hızlandıracak.” diye konuştu.
Yavuz Eroğlu, Türkiye’de yıllık 20 milyar adet içecek ambalajının kullanıldığını ve bunun 9 milyarını pet ambalajların oluşturduğunu belirterek, “İade sistemiyle kelam konusu atıkların tamamı dönüştürülebilecek ve iktisada yılda 5 milyar liralık katkı sağlanabilecek. Yapılan projeksiyonlarda 2030 başlarında bu sayının toplamda 30 milyar adede çıkacağı öngörülüyor. Münasebetiyle etrafla uyumlu bir büyüme sağlamak için depozito sistemi bir mecburilik.” halinde konuştu.
Plastik içecek atıklarının birinci etapta yüzde 70’inin toplanmasının hedeflendiğini aktaran Eroğlu, sistemin plastik kesiminde geri dönüştürülmüş ham husus tedarik güvenliğini de artırmaya yardımcı olacağını bildirdi.
Türk plastik bölümünün ham unsur gereksiniminin yüzde 85’lik kısmının ithalatla karşılandığını ve bu nedenle önemli manada cari açık verildiğini hatırlatan Eroğlu, şöyle devam etti:
“Dünyada 6, Avrupa’da ise 2’nci sırada yer alan kesimimizin ham husus tedarik güvenliği çok değerli. Depozito sistemiyle atık toplamayı artırmamız, geri dönüşüm için uygun koşullarda ve tedarik güvenliği sağlanmış esere ulaşmamız demektir. Bu sayede kartel yapıdaki petrokimya şirketlerinin tedarik ve fiyat şoklarından hem firmalarımızı hem de tüketicileri muhafazamız mümkün olacaktır. Bu da hem cari açığın azalması hem geri dönüştürülmüş ham unsurlarla üretilen çeşitli plastik eserlerin tüketicimize daha uygun fiyatlarla ulaşması manasına geliyor. Enflasyonda düşüş istikametli tesirin önü açılıyor.”
Geri Dönüşümcüler ve Geri Kazanımcılar Derneği (GEKADER) Lideri Fatih Eren Avrupa’nın birçok ülkesinin depozito iade sistemiyle önemli manada muvaffakiyet elde ettiğini belirterek, Hollanda, Almanya ve İngiltere başta olmak üzere birçok ülkenin çöp toplama alanlarını kapattığını, çok sayıda ülkenin konuttan çıkan tüm atıkları yerinde ayrıştırarak geri dönüşüm tesislerine gönderdiğini söyledi.
Cam şişelerin 50, pet şişelerinin ise 25 keze kadar geri dönüşümle tekrar kullanılabildiğini lisana getiren Eren, bu uygulamanın doğal kaynakların koruduğu üzere tıpkı vakitte güç tasarrufu sağladığını, sıfır üretimden kaynaklı karbon oluşmasının da önüne geçeceğini bildirdi.
Eren, Türkiye’de 4 kişilik bir ailenin aylık toplamda 120 kilogram geri dönüştürülebilir atık ürettiğini, hane sayısı ile düşünüldüğünde sayının 2,3 milyon tona yaklaştığını kaydederek, “Yani yıllık 27,6 milyon tonluk geri dönüştürülebilir atık üretiliyor tüm hanelerde. Kaynakta ayrılmayan bu atıklar karışık toplandığında yüzde 40’a varan oranlarda fire oluşuyor.” diye konuştu.
Hem nüfusta hem de tüketimde yaşanan artışın geri dönüşüm konusunda daha şuurlu olmayı zarurî kıldığını vurgulayan Eren, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bir an evvel konutlarda geri dönüşüm faaliyetlerini hızlandırmamız gerekiyor. Depozito sistemi ülke iktisadına çok önemli katkı sağlayacak. Bir yandan sokak toplayıcılarının kayıtlı ve resmi bir formda çalışma modeli öteki yandan depozito sisteminin hayata geçmesi ve yaygınlaşmasıyla plastik hurda ithalatındaki sayıların da düşeceğini öngörüyoruz. Depozito sistemi ülke iktisadına katkısı olacağı üzere etraf kirliliğinin de önüne geçmesi bakımından çok yerinde bir adım olduğunu düşünüyoruz.”
“2 milyon ton plastik atığı çöpten kurtaracak”
Fatih Eren, Depozito İdare Sistemi hayata geçtikten sonra vatandaşlara da ek bir gelir kaynağı yaratılacağını belirterek, Türkiye’nin AB Aksiyon Planı çerçevesinde ortaya koyduğu amaçlarına ulaşmasında aktif bir gösterge olacağını söyledi.
Eren, “Sistemle vatandaşlar üzere plastik üreticileri de kazanacak. Sera gazı salımı azalacak, iklim değişikliği ile uğraşta aktif bir rol oynayacak. Uygulama yaygınlaştığında çöp depolama alanına giden plastik atık ölçüsünde 2 milyon tonu bulabilecek azalma olacak. Yani 2 milyon ton plastik atığı çöpten kurtaracak.” formunda konuştu.