Bloomberg evvelki gün Türkiye’nin Rusya’dan bu yılki doğalgaz ödemelerini 2024’e ertelemeyi istediğini yazdı. Kıymetli bir haber fakat aslında çok yeni değil. Uygun Parti Milletvekili, eski Büyükelçi Ahmet Kamil Erozan, bir mühlet evvel Halk TV’de Türkiye’nin doğalgaz ödemesi için Rusya’dan vade talep ettiğini söylemişti. Erozan’a nazaran Ankara’da Türkiye’nin Rusya’dan altı ay vade istediği konuşuluyordu…
Türkiye petrol ve doğalgaz ithalatı için bu yıl 100 milyar dolar civarında para ödeyecek. Birkaç yıl evvel bu meblağ 25-30 milyar dolarla sonluydu. Fiyatlardaki artış nedeniyle patladı.
Doğalgaz ithalatını bir kamu kuruluşu olan BOTAŞ gerçekleştiriyor. BOTAŞ ödemeler için Merkez Bankası’ndan aralıklarla dolar satın alıyor. Bu da Merkez Bankası’nın rezervlerinde azalmaya neden oluyor. Halbuki iktidarın seçim öncesinde rezervlerdeki her cent’e muhtaçlığı var. Zira doların yükselişini engellemek için aylardır piyasaya rezervlerden döviz satışı yapılıyor. Merkez Bankası’nın eski uzmanı Selva Baziki’nin hesabına nazaran yılbaşından Ağustos ayına kadar 78 milyar dolar satıldı. O günden bu yana satışların sürdüğü de Merkez Bankası’nın bilançosundan anlaşılıyor. Ekonomist Haluk Bürümcekci’nin aktardığı bilgilere nazaran geçen hafta rezervlerden piyasaya döviz satışı 4 milyar doları buldu.
Merkez Bankası rezerv satışlarını keserse dolarda süratli bir yükseliş yaşanır. Yalnızca dolar artmaz, geçişkenlik tesiri nedeniyle enflasyon da yükselir. Meğer iktidar Aralık’tan itibaren baz tesiriyle enflasyonun gerilemesini bekliyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Enflasyonu süratle düşürme kabiliyetine sahip bir ülkeyiz” demesinin sebebi bu. Dolarda yeni bir yükseliş yaşanırsa “Enflasyonu süratle düşürme kabiliyeti” ortadan kalkar. Enflasyonda düşüş bir yana, çarşı pazardaki yangının tekrar alevlendiği bir ortamda sandık Türkiye’nin önüne geliverir.
Görüldüğü üzere Merkez Bankası’nın rezervlerinden yapılan müdahalenin sürmesi iktidar için hayati değerde. Bunun için de rezervlerde kâfi dövizin olması lazım. Ancak yok. 23 Eylül haftasında Merkez Bankası’nın kendisine ilişkin net harcanabilir döviz rezervi 10 milyar doların altına geriledi. Önümüzdeki devirde bankalar başta olmak üzere özel dal şirketlerinin çok ağır döviz borcu ödemeleri var. Bunların bir kısmı yenilenecek, bir kısmı geri ödenecek. Geri ödemeler Merkez Bankası’nın rezervlerini daha da eritecek.
Üstelik cari açık da patladı. Geçen yılı 14 milyar dolar cari açıkla kapatan Türkiye iktisadının bu yıl 60 milyar dolardan fazla açık vermesi bekleniyor. Yalnızca sonbahar ve kış aylarında 25 milyar dolara yakın cari açık bekleniyor. Bu açığı kapatmak için de Merkez Bankası’nın rezervlerine iş düşecek. Rezervler eridikçe doları denetim etme imkanı azalacak.
Ekonomi idaresinin önünde iki deva var. Birincisi, rezervleri güçlendirecek taze kaynak bulmak. Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati evvelki hafta sonu İbrahim Kalın’la birlikte Suudi Arabistan’a giderek Veliaht Prens Muhammed Bin Selman’la bir görüşme gerçekleştirdi. Türkiye’nin Suudi Arabistan ve bu ortada Birleşik Arap Emirlikleri’nde taze döviz kaynak aradığı bir sır değil. Bin Selman bugüne kadar buna olur vermedi. Bundan sonra verir mi? Kuşkulu.
İkinci deva, rezervlerden döviz çıkışını azaltmak. Rusya’ya “Bu yılki doğalgaz ödemesini gelecek yıla erteleyelim” ricası işte burada mana kazanıyor.
Rusya bu teklifi kabul ederse o para (Bugüne kadar olduğu gibi) içeride doları denetim etmede kullanılacak.